Γραμμή Μεταξά

Η οχύρωση πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ονομάσθηκε «Γραμμή Μεταξά» όχι μόνο γιατί στο μεγαλύτερο μέρος της κατασκευάστηκε στη διάρκεια της 4^ης
Αυγούστου, αλλά γιατί και ο ίδιος ο Μεταξάς, που είχε σχεδιάσει τις
μάχες του Β' Βαλκανικού Πολέμου, το καλοκαίρι του 1913, είχε γνωρίσει
από κοντά την φυσική μορφή της περιοχής και την αδυναμία των εκτεταμένων
συνόρων της Ελλάδος προς την Βουλγαρία.
Η κατασκευή
τους είχε αρχίσει το 1914, με σχέδια του Αντισυνταγματάρχη τότε, Ιωάννη
Μεταξά, ο οποίος είχε εκπονήσει τη μελέτη τους, ως Διευθυντής της Β'
Επιτελικής Διεύθυνσης.
Τα οχυρά που κατασκευάστηκαν ήταν εννέα: ΡΟΥΠΕΛ, ΦΑΙΑ ΠΕΤΡΑ,
ΠΕΡΙΘΩΡΙ, ΛΙΣΣΕ, ΤΟΥΛΟΥΜΠΑΡ, ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟ, ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ, ΔΟΒΑ ΤΕΠΕ. Τέλος
οχυρώθηκε η Καβάλα ως δεύτερη τοποθεσία άμυνας.

Σκοποί οχύρωσης - Τελική διάταξη γραμμής

Λόγω της στρατηγικής της σημασίας κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, λήφθηκε η απόφαση να οχυρωθεί η οριογραμμή Ρούπελ με τα ομώνυμα οχυρά.


Αργότερα θεωρήθηκε ότι τα οχυρώματα εκείνα δεν ήταν αρκετά ισχυρά.
Αποφασίστηκε, λοιπόν, να κατασκευαστούν περαιτέρω οχυρώσεις, όχι μόνο
στην συγκεκριμένη περιοχή αλλά και καθ' όλο το μήκος των βορείων
ελληνικών συνόρων

Η οχυρωματική αυτή γραμμή που έλαβε το όνομά της από τον σχεδιαστή
και δημιουργό της, τον τότε πρωθυπουργό και υπουργό εθνικής Άμυνας της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά,
αποτελούνταν κυρίως από υπόγειες σήραγγες που περιελάμβαναν επιμέρους
επίγεια οχυρά συγκροτήματα, με παρατηρητήρια, πυροβολεία και πολυβολεία
κ.λπ. καθώς και μία τεράστια ανάπτυξη αντιαρματικών τάφρων, ζωνών
αντιαρματικών σιδηροπηγμάτων και σκυροδέματος σε διπλές και τριπλές
γραμμές ανάσχεσης, που στο σύνολό του για την εποχή του και με τα τότε
ελληνικά δεδομένα αποτέλεσε ένα τιτάνιο έργο.
Την υλοποίηση του μεγαλόπνοου αυτού σχεδίου ανέλαβε η Διοίκηση Φρουρίου
Θεσσαλονίκης, που την εποχή εκείνη αποτελούσε μεγάλο σχηματισμό, η οποία
και συγκρότησε ειδική "επιτροπή Μελετών Οχύρωσης" στην οποία
συμμετείχαν τοπογράφοι, γεωγράφοι, μηχανικοί, αρχιτέκτονες, με συμμετοχή
και άλλων στρατιωτικών μονάδων, όπως Μηχανικού, αλλά και πολιτικών,
όπως το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πολλές βιομηχανίες Αθήνας και
Πειραιά κ.λπ. Η Επιτροπή υπό την πίεση του χρόνου στη συνέχεια των
εργασιών επιλογής των σημείων κατασκευής οχυρών και όλων των απαραίτητων
άλλων έργων υπέβαλε σχετική έκθεση προτασεων στο Υπουργείο Άμυνας όπου
μετά από συσκέψεις αποφασίσθηκε η κατασκευή του έργου η οποία κάλυπτε
οχυρωτικά από την Ανατολική Μακεδονία (όρος Μπέλες) μέχρι την Κομοτηνή
καλύπτοντας τμηματικά μία ζώνη μήκους περίπου 300 χλμ., χωρίς να
περιλαμβάνονται σ΄ αυτή οι επεκτάσεις αντιαρματικών ζωνών και άλλων
συμπληρωματικών οχυρώσεων που έφθαναν μέχρι τον ποταμό Έβρο.

Ιδιαίτερη μάλιστα βαρύτητα είχε δοθεί στον απόρρητο χαρακτήρα της κατασκευής και στην απόλυτη μυστικότητα των όλων εργασιών.

Ο Μεταξάς για
να παρακολουθήσει την εξέλιξη των εργασιών το 1939 που όταν άρχισαν τα
έργα, επισκέφθηκε τα εργοτάξια ο ίδιος προσωπικά, με άκρα μυστικότητα.

Ακόμα και οι
εργάτες που τα έσκαψαν προέρχονταν από την Πελοπόννησο και άλλες
μακρινές περιοχές ώστε να μην γνωρίζουν, σε ποιό σημείο της Ελλάδας
γίνονταν τα οχυρά και από αυτούς να διαρρεύσει το μυστικό της
κατασκευής τους. Το σχέδιο επέτυχε και οι Γερμανοί βρέθηκαν προ
εκπλήξεων. Τεράστιο όγκοι χώματος μετακινήθηκαν, χαράδρες
εξαφανίστηκαν, και το έδαφος έχασε την μορφή που είχε. Δύο -τρείς
σειρές συρματόπλεγμα κύκλωνε το κάθε οχυρό και καμουφλαρίστηκε. Ολο το
έργο έγινε από ελληνικά χέρια, με ελληνικά υλικά τα τσιμέντα Τιτάν και
από Ελληνες αξιωματικούς.


Η αμυντική αυτή οχύρωση αποτελεί το μέγιστο τεχνικό έργο της Ελλάδας
κατά τον περασμένο αιώνα, όπως αποδεικνύεται από ορισμένα συνοπτικά
στοιχεία :

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Γαζή η οχύρωση περιλάμβανε τα εξής ενεργητικά σκέπαστρα:

• Πολυβολεία 4 απλά, 18 διπλά
  
• Πυροβολεία πλαγιοφυλάξεις 2
  
• Αντιαρματικά πυροβολεία 1 απλό, 2 διπλά
  
• Αντιαεροπορικά πυροβολεία 2
  
• Ολμοβολεία 3 απλά, 1 διπλό
  
• Παρατηρητήρια 22 απλά, 1 διπλό
  
• Σκέπαστρα προβολέα 3
  
• Οπτικοί σταθμοί 2
  
• Έξοδοι 14 απλές, 3 με πολυβόλα
  
• Βομβιδοβολεία 1 απλό, 1 διπλό, 1 τριπλό
  

Το οχυρό ήταν εξοπλισμένο με τα εξής πυροβολεία:

• Πέντε αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χιλ. στο λόφο Ουσίτας, στα αντερείσματα Μολών Λαβέ και στο λόφο Εξόδου
  
• Δύο ορειβατικά πυροβολεία 75/19 σε πυροβολεία πλαγιοφύλαξης
  
• Τρία πεδινά των 75 χιλ. σε ρόλο
  αντιαρματικής άμυνας του οχυρού σε ημιμόνιμα πυροβολεία (μαζί με δυο
  ορειβατικά συγκροτούσαν τον ουλαμό πυροβολικού του οχυρού)
  
• Τρία πεδινά πυροβόλα των 75 χιλ. σε αντίστοιχα αντιαρματικά περιπόλια επί της εθνικής οδού Κούλας – Σιδηροκάστρου
  
• Ένα κινητό αντιαρματικό των 47 χιλ. από ιταλικά λάφυρα
  
• Ένα αντιαεροπορικό των 20χιλ. στην Ουσίτα και ένα των 37 χιλ. στον Προφήτη Ηλία.
  

Σημαία του οχυρού Ρούπελ

Το οχυρό της
Νυμφαίας, το τελευταίο προς ανατολάς συγκρότημα της “γραμμής Μεταξά”
σχεδιάστηκε και κατασκευάσθηκε από ελληνικά χέρια μεταξύ 1936-1940.


Γερμανός αξιωματικός στις 9 Απριλίου 1941 μπροστά
από
το οχυρό Μαλιάγκα, στο υψίπεδο Νευροκοπίου, ενημερώνει τον λοχαγό
Θεοδωρόπουλο για τη συνθηκολόγηση που υπέγραψε ο στρατηγός Μπακόπουλος. Ο
υπαξιωματικός δίπλα στον Έλληνα λοχαγό εκτελεί χρέη διερμηνέα

Ο ήρωας Δημήτριος Ίτσιος κείται νεκρός λίγα βήματα έξω από το πολυβολείο φέροντας τραύμα στον κρόταφο
Σ΄ένα οχυρωματικό συγκρότημα
προκάλυψης, ένας Γερμανός Ταγματάρχης,ζητά να συναντήσει τον Διοικητή
του...Παρουσιάζετε αγέρωχος ο Λοχίας Δημήτριος ΄Ιτσιος! Ο Γερμανός δεν
μπορεί να πιστέψει πως το οχυρό διοικείται από έναν έφεδρο Λοχία! Του
λέει
«Λοχία τούτο το μακελειό είναι δικό σου έργο. Μου σκότωσες τους καλύτερους άνδρες μου. Σε συγχαίρω!» Του δίνει το χέρι και κατόπιν διατάζει την εκτέλεσή του...Πάνω από 200 Γερμανοί κείτονταν νεκροί.





Δημήτρης Ιτσιος

Εικόνα: Παρατηρητήριο στην Κερκίνη

Φωτογραφία όπου απεικονίζει την παρουσίαση όπλων των Γερμανών στους Έλληνες υπερασπιστές:


Αντιαρματικά οχυρωματικά έργα στη γραμμή Μεταξά.

Γερμανικό τεθωρακισμένο, πιθανόν τύπου Mark III, φλεγεταί χτυπήμενο από
πυρά του Ελληνικού Πυροβολικού, κοντά στη Γραμμή Μεταξά.

























o λόφος του οχυρού Λίσσε




ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΕΝΟ ΟΛΜΟΒΟΛΕΙΟ ΑΠΟ ΒΟΛΗ J-87 STUCKAS






Ο
Τ/χης Δου­ρά­τσος α­ξιώ­νει «ου­δείς Γερ­μα­νός να ει­σέλ­θει στο
ο­χυ­ρό προ της α­να­χω­ρή­σε­ως των Ελ­λή­νων μα­χη­τών» και το
αί­τη­μα, με­τά α­πό λί­γο, γί­νε­ται α­πο­δε­κτό α­πό τους
Γερ­μα­νούς. Την 11.00 ώ­ρα α­φού οι η­ρω­ι­κοί μα­χη­τές α­πέ­νει­μαν
τι­μές προς τους πε­σό­ντες, κι­νή­θη­καν πε­ζοί μέ­σω
Σι­δη­ρο­κά­στρου στις Σέρ­ρες.

Κα­τά την κί­νη­σή
τους Γερ­μα­νι­κό τμή­μα στο ύ­ψος της γέ­φυ­ρας του πο­τα­μού
Στρυ­μό­να, τους α­πέ­δω­σε τι­μές και οι Έλ­λη­νες ή­ρω­ες
α­ντα­πέ­δω­σαν τον χαι­ρε­τι­σμό. Εκ της δυ­νά­με­ως του ο­χυ­ρού
Ρούπελ, οι α­πώ­λειες α­πό Ελ­λη­νι­κής πλευ­ράς ή­ταν 44 νε­κροί και
38 τραυ­μα­τί­ες.

Α­πό γερ­μα­νι­κής πλευ­ράς οι α­κρι­βείς
α­πώ­λειες δεν έ­γι­ναν γνω­στές, ε­πλη­ρώ­θη­σαν ό­μως τρί­α
νε­κρο­τα­φεί­α στην πε­ριο­χή του Προ­μα­χώ­να, το δε 125 Σύ­νταγ­μα
Ε­πί­λε­κτων που ε­πι­τέ­θη­κε στο Ρούπελ, τέ­θη­κε ε­κτός μά­χης και
α­πο­σύρ­θη­κε για α­να­συ­γκρό­τη­ση.

Οι
α­πώ­λειες των Γερ­μα­νών κα­τά τις ε­πι­χει­ρή­σεις ε­να­ντί­ον των
Ο­χυρών α­πό 6-10 Α­πρι­λί­ου 1941, έ­φτα­σαν σε 555 νε­κρούς, 2134
τραυ­μα­τί­ες και 170 α­γνο­ού­με­νους, σύμ­φω­να με Γερ­μα­νι­κές
πη­γές.