Αλέξανδρος Αλεξανδράκης: ο ζωγράφος του έπους του ’40

Έλληνες Ζωγράφοι: Aλέξανδρος Aλεξανδράκης






Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1913. Έδειξε από νωρίς το ταλέντο του στο σχέδιο και τη ζωγραφική, αφού σε ηλικία 17 ετών παρουσίασε 23 έργα του σε ομαδική έκθεση της ΧΑΝ. Το 1931 εισήχθηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και σπούδασε κοντά στο Σπύρο Βικάτο και τον Ουμβέρτο Αργυρό. Αργότερα, παρακολούθησε μαθήματα χαρακτικής από το Γιάννη Κεφαλληνό.
Το 1933 εργάστηκε ως σκιτσογράφος στο «Έθνος» και το 1937 αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ συγκεντρώνοντας και τα τέσσερα βραβεία που προέβλεπε ο κανονισμός. Την 28η Οκτωβρίου 1940 η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο και οι Έλληνες φαντάροι φεύγουν για την Αλβανία «με το χαμόγελο στα χείλη». Ανάμεσα τους και ο Αλέξανδρος Αλεξανδράκης με τα πέντε αδέλφια
του.

Ο ζωγράφος, με την ιδιότητα του δεκανέα πυροβολικού, πολεμάει στην πρώτη γραμμή. Στις λιγοστές ωστόσο ώρες ανάπαυσης, αφήνει το όπλο και την ξιφολόγχη από το χέρι για να πιάσει το μολύβι ή όποιο υλικό βρει, και να καταγράψει σε σχέδια τον αγώνα ενός μικρού λαού ενάντια σε μια αυτοκρατορία. Παρουσιάζει το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου αυτού, όπως τον έζησε, σε όλες του τις φάσεις: Ηρωισμός και μεγαλείο, προελάσεις και επιθέσεις, αλλά και πείνα και κακουχία, κρυοπαγήματα και ακρωτηριασμοί, αγωνία και θάνατος. Πτυχές του, όπως η αυταπάρνηση των γυναικών της Πίνδου, η ορμή που διακρίνει τους πολεμιστές, οι επικίνδυνες αναβάσεις στα απόκρημνα βουνά, το πυκνό χιόνι που μετατρέπεται σε σάβανο και άλλες σκηνές από μια δραματική καθημερινότητα, θα ήταν αδύνατο να τις φανταστούμε χωρίς τα σκίτσα του στρατιώτη-ζωγράφου.

Τα σχέδια αυτά, που λιγότερο περιγράφουν και περισσότερο υποβάλλουν το περιεχόμενο του θέματος, άλλοτε με παχιά και άλλοτε με λεπτή γραμμή, με τη σχηματοποίηση, τα τονισμένα περιγράμματα και τις πυκνές διαγραμμίσεις, αποτέλεσαν τις αφετηρίες για τις αντίστοιχες ζωγραφιές. Το 1946 ο ίδιος ο Αλεξανδράκης παρουσίασε τις ζωγραφιές του πολέμου, στις οποίες συνδυάζονται "εξπρεσιονιστικά και εμπρεσιονιστικά στοιχεία, ρομαντική διάθεση και μπαρόκ χαρακτηριστικά, εξαιρετικό σχέδιο και δύναμη υποβολής του χρώματος". Στους ειρηνικούς καιρούς των επόμενων δεκαετιών, ο Αλεξανδράκης άλλαξε εντελώς τη θεματολογία του, θέλοντας ίσως να αφήσει πίσω του τη φρίκη του πολέμου. Ασχολήθηκε με το γυμνό, ενώ εικονογράφησε και το Αναγνωστικό της Ε΄ Δημοτικού του 1958. Η φήμη του ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδας και άρχισε να συνεργάζεται με ιδρύματα του εξωτερικού.Επανήλθε στα έργα του πολέμου το 1968, δημοσιεύοντας 80 σχέδια και 22 ζωγραφικούς πίνακες σ’ ένα λεύκωμα με τίτλο «Έτσι πολεμούσαμε το 1949-41». Ήταν και η τελευταία του δραστηριότητα.

Πέθανε το ίδιο έτος, σε ηλικία 55 ετών. Το 1980 η Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας τον τίμησε με μεγάλη αναδρομική έκθεση. Έργα του παρουσιάστηκαν στο Λονδίνο το 1998 και το 2005, ενώ στη Λευκωσία ταξίδεψαν το 1999. Την προσφορά του τίμησε και ο Δήμος Αθηναίων το 2008, που από κοινού με το Ίδρυμα Σ.Ο.Φ.Ι.Α. και το Πολεμικό Μουσείο, διοργάνωσαν έκθεση των σχεδίων και των έργων του από την περίοδο του πολέμου και της Κατοχής, ως επετειακή εκδήλωση της 28ης Οκτωβρίου.